یونی سواپ (Uniswap) چیست؟ هر آنچه که باید درمورد یونی سواپ بدانید
صرافی‌ها یکی از عناصر مهم صنعت روبه‌رشد ارزهای دیجیتال هستند که در چند سال گذشته بیشترین نقش را در زمینه مبادلات این دارایی‌ها بر عهده داشته‌‌اند و بدون وجود آنها، بخش قابل‌توجهی از تراکنش‌ها هرگز شکل نمی‌گرفت.
با این حال، بزرگ‌ترین مشکل و نقد واردشده به این پلتفرم‌های مبادلاتی را می‌توان متمرکزبودن آنها توصیف کرد. به همین جهت، بسیاری از توسعه‌دهندگان به‌دنبال راهی برای رفع این مشکل بوده و در نهایت توانستند مفهوم جدیدی با نام صرافی‌های غیرمتمرکز (Decentralized Exchanges) را در صنعت ارزهای دیجیتال ایجاد کنند؛ مکانی که وعده مبادلات کاملاً غیرمتمرکز را به کاربران می‌دهد.
یکی از پیشگامان این بخش که توانست تحول چشمگیری در زمینه مبادلات ارزهای دیجیتال ایجاد کند، صرافی غیرمتمرکز یونی سواپ (Uniswap) است. این پلتفرم به‌دلیل نوآوری و ارائه خدمات مبادله ارزهای دیجیتال بدون نیاز به احراز هویت (KYC) و ثبت‌نام، توانست در مدت‌زمان کوتاهی به یکی از بزرگ‌ترین صرافی غیرمتمرکز جهان تبدیل شود.
در ادامه مطلب به معرفی یونی سواپ، روند کار این پلتفرم، کیف پول‌ها و همچنین آموزش کار با آن خواهیم پرداخت. پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
یونی سواپ چیست؟
یونی سواپ یک صرافی غیرمتمرکز مبادله ارزهای دیجیتال است که برخلاف صرافی‌های متمرکز مانند بایننس (Binance) و کوین‌بیس (Coinbase)، شرکت یا نهاد واحدی آن را اداره نمی‌کند و نیازی نیست کاربران کلید خصوصی ارزهای خود را در اختیار صرافی قرار دهند.
لازم است یادآوری کنیم که ارائه‌نکردن کلید خصوصی به صرافی‌ها باعث می‌شود تا در صورت هک‌شدن صرافی، خطر ازدست‌رفتن و سرقت دارایی‌های دیجیتال کاربران به حداقل برسد.
پلتفرم یونی سواپ روی بلاک چین اتریوم ساخته شده است؛ شبکه‌ای که از لحاظ حجم بازار در بین همه شبکه‌های بلاک چینی در جایگاه دوم قرار دارد. با توسعه صرافی یونی سواپ روی اتریوم این پلتفرم توانست با توکن‌هایی مبتنی بر استاندارد ERC-۲۰ و کیف پول‌هایی مانند متامسک (MetaMask) و مای‌اتروالت (MyEtherWallet) سازگار شود.
یونی سواپ پلتفرمی منبع‌باز (OpenSource) است. این بدان معناست که هرکسی می‌تواند به کدهای ساخت این پلتفرم دسترسی داشته باشد و علاوه بر بازبینی آنها، در صورت نیاز یک صرافی غیرمتمرکز مشابه راه‌اندازی کند.
یکی دیگر از مواردی که موجب جذب سریع مخاطب و محبوبیت یونی سواپ شد، رایگان‌بودن فرایند معرفی و لیست‌کردن توکن‌های جدید در این صرافی است. به‌طور کلی، برای لیست‌شدن توکن جدید در صرافی‌های متمرکز، باید هزینه زیادی به این صرافی‌ها پرداخت شود تا زمینه معرفی و عرضه این دارایی‌های جدید را فراهم کنند.
تاریخچه یونی سواپ
پلتفرم غیرمتمرکز یونی سواپ را هیدن آدامز (Hayden Adams)، مهندس مکانیک و کارمند سابق شرکت زیمنس، در سال ۲۰۱۸ ساخت. این صرافی به‌منظور حل برخی از بزرگ‌ترین مشکلات مربوط به صرافی‌های ارزهای دیجیتال مانند متمرکزبودن و کمبود نقدینگی توسعه یافت. یکی از راهکارهای موفق این صرافی برای موضوع نقدینگی، ارائه پروتکل نقدینگی خودکار (Automated Liquidity Protocol) بود.
پس از موفقیت چشمگیر و درخواست کاربران برای اضافه‌شدن گزینه‌ها و سرویس‌های بیشتر، نسخه دوم یونی سواپ (Uniswap V۲) در اردیبهشت ۱۳۹۹ راه‌اندازی شد. در نسخه دوم یونی سواپ کاربران می‌توانستند تمامی دارایی‌های دیجیتال مبتنی بر بلاک چین اتریوم را به‌صورت مستقیم با یکدیگر مبادله کنند؛ بنابراین نیازی نبود که استخر نقدینگی اتریوم به‌عنوان واسطه مورداستفاده قرار بگیرد.
تا پیش از راه‌اندازی یونی سواپ امکان مبادله مستقیم یک توکن ERC-20 با یک توکن ERC-20 دیگر یا به‌عبارتی سواپ‌کردن (Swap) توکن‌ها وجود نداشت و تنها راه، تبدیل آنها به اتر و سپس خرید توکن موردنظر بود.
به این ترتیب امکان تبدیل دو توکن با استاندارد ERC-20 به یکدیگر به‌صورت مستقیم فراهم شد. این ویژگی به کاهش تعداد تراکنش‌ها و کارمزد نقل‌وانتقال کمک فراوانی کرد. علاوه بر این، چنین کاری باعث شد تا ترافیک بلاک چین اتریوم و تراکنش‌های تأییدشده نیز کمتر شود.
نسخه سوم یونی سواپ (Uniswap V۳) هم در تاریخ ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۰ راه‌اندازی شد. بهینه‌سازی عملکرد، کنترل بیشتر روی کارمزدها و گزینه‌های بیشتر در ارتباط با دسترسی‌های استخرهای نقدینگی تغییراتی است که در این نسخه گنجانده شد.
یونی سواپ چگونه کار می‌کند؟
این پلتفرم محبوب توانست معماری سنتی مبادلات ارزهای دیجیتال را پشت سر گذاشته و مفهوم دفتر سفارشات (Order Book) را به‌کلی دگرگون کند.
به‌طور کلی یونی سواپ بر اساس دو قرارداد هوشمند کار می‌کند: قرارداد اکسچنج (Exchange) و قرارداد فکتوری (Factory). این دو قرارداد در واقع نرم‌افزارهای کامپیوتری خودکاری هستند که با رعایت شرایط خاص از سوی کاربران می‌توانند عملکردهای مختلفی را ارائه دهند.
به‌عنوان مثال، قرارداد هوشمند فکتوری برای اضافه‌شدن توکن‌های جدید به صرافی مورداستفاده قرار می‌گیرد، در حالی که می‌توان از قرارداد هوشمند اکسچنج برای مبادله توکن‌ها استفاده کرد. کاربران می‌توانند با استفاده از این ویژگی هرگونه توکن مبتنی بر استاندارد ERC-20 را بدون نیاز به دفتر سفارشات با یکدیگر مبادله کنند. به‌عبارت دیگر، این پروتکل نیاز به واسطه‌ها را از بین می‌برد، در برابر سانسور مقاوم است و امنیت بالاتری نسبت به پلتفرم‌های متمرکز دارد.
با استفاده از این سیستم، خریدار یا فروشنده مجبور نیست منتظر پیداشدن سوی دیگر معامله باشد. در عوض، آنها می‌توانند هرگونه تبادلی را به‌صورت لحظه‌ای و با قیمت مشخص انجام دهند، به‌شرطی که نقدینگی کافی در استخر موردنظر وجود داشته باشد.
البته باید به این موضوع اشاره کنیم که که این ویژگی پس از به‌روزرسانی و عرضه نسخه دوم پلتفرم یونی سواپ امکان‌پذیر شد.
پروتکل نقدینگی خودکار و استخرها
شاید این سؤال برایتان ایجاد شود که بدون وجود دفتر سفارشات، چگونه تراکنش‌های ارزهای دیجیتال شکل می‌گیرند؟ جواب این سؤال چندان پیچیده نیست. یونی سواپ بر اساس مدلی کار می‌کند که شامل تأمین‌کنندگانی است که موجودی استخرهای نقدینگی را فراهم می‌کنند. این سیستم همچنین یک مکانیسم قیمت‌گذاری غیرمتمرکز را به‌وجود آورده که موجب تغییر در دفتر سفارشات شده است.
هر جفت‌ارز در یونی‌سواپ، استخر نقدینگی اختصاصی خود را دارد. هرکسی می‌تواند با واریزکردن مقدار معادل از هر دو توکن در استخر نقدینگی، تبدیل به یک تأمین‌کننده نقدینگی شود.
در ازای این کار، به آنها توکن نقدینگی (Liquidity Pool Token) داده می‌شود؛ توکنی که نشان‌دهنده سهم نقدینگی آنها در استخر است. هر زمان که سرمایه‌گذار یا تأمین‌کننده نقدینگی تمایل داشته باشد، می‌تواند توکن‌های خود را با بازگرداندن توکن‌های LP برداشت کند.
به‌عنوان مثال، اگر شما ده هزار دلار به یک استخر نقدینگی اختصاص داده‌اید که در آن صد هزار دلار سرمایه ذخیره‌‌شده است، در ازای تأمین ۱۰ درصد از نقدینگی آن استخر یک توکن دریافت خواهید کرد.
یونی سواپ برای هر معامله‌ای که روی پلتفرمش انجام می‌شود ۰.۳ درصد کارمزد ثابت از کاربران دریافت‌کرده و به‌طور خودکار این کارمزد را به ذخایر نقدینگی تزریق می‌کند.
تعیین قیمت توکن در یونی سواپ
یکی دیگر از تفاوت‌های مهم این سیستم با صرافی‌های متمرکز، نحوه تعیین قیمت هر دارایی دیجیتال است. به‌جای سیستم دفتر سفارشات که در آن قیمت هر دارایی دیجیتال را بالاترین قیمت پیشنهادی خریدار و پایین‌ترین قیمت پیشنهادی فروشنده تعیین می‌کند، یونی سواپ از یک سیستم بازارساز خودکار (AMM) استفاده می‌کند.
بازارساز خودکار همان طور که از نامش پیداست (بازارساز + خودکار)، یک الگوریتم ریاضی است که برای معاملات بی‌واسطه در صرافی‌های غیرمتمرکز، بازار ایجاد می‌کند. در اینجا منظور از بازار، شرایطی است که باید مهیا شود تا یک معامله انجام گیرد. این الگوریتم به‌صورت خودکار و با استفاده از مکانیسم عرضه‌وتقاضا، قیمت دارایی‌ها را تعیین کرده و به کاربران اجازه می‌دهد بدون ثبت سفارش خریدوفروش و حتی بدون نیاز به شخص ثالث، معاملات خود را انجام دهند.
این روش جایگزین، برای تنظیم قیمت یک توکن بر اساس عرضه‌وتقاضای موجود از یک معادله ریاضی ساده بهره می‌برد.
معادله تعیین قیمت هر توکن عبارت است از: X ضربدر Y برابر است با K.
در این معادله مقدار توکن A برابر X و مقدار توکن B برابر Y است. K عددی است که باید همواره مقدارش در استخر ثابت باشد.
برای روشن‌ترشدن این موضوع به این مثال توجه کنید:
فرض کنید فردی می‌خواهد با استفاده از استخر لینک/اتریوم (LINK/ETH) در یونی سواپ، توکن‌های LINK خود را با اتر مبادله کند. اگر این فرد تعداد زیادی لینک به استخر اضافه کند، نسبت این ارز به اتریوم در این استخر افزایش می‌یابد.