رونق رمزارز در افغانستان؛ آیا پول دیجیتال راه حلی برای بحران بانکی فراهم کرده است؟
تحریم‌های آمریکا، ورشکستگی بانک‌ها و متوقف شدن کمک‌های پیوسته خارجی و نقل و انتقالات پول نقد پس از تسلط طالبان، اقتصاد افغانستان را درهم شکسته است. برای کمک به چنین شرایطی رمزارز وارد عمل شده است.
فرحان هوتک ۲۲ ساله اهل زابل در جنوب افغانستان پس از تسلط طالبان در ماه آگوست/اوت سال گذشته میلادی پولی در بساط نداشت. تنها دارایی آقای هوتک مقداری ارز دیجیتال بیت‌کوین، معادل چند صد دلار در یک کیف پول مجازی بود. هوتک پس از تبدیل آن به یک ارز معمول، توانست با خانواده ده نفری خود به پاکستان فرار کند.
او می‌گوید: “پس از تسلط طالبان، کریپتو/رمزارزها مانند یک آتش‌سوزی زودگستر در سراسر افغانستان گسترش یافت… غیر از آن تقریباً هیچ راه دیگری برای دریافت پول وجود نداشته است.”
آقای هوتک و دوستانش از صرافی دیجیتال “پی۲پی” در اپلیکیشن “بایننس” استفاده می‌کنند که به آن‌ها امکان می‌دهد سکه‌های مجازی خود را مستقیماً با سایر کاربران در این پلتفرم بخرند و بفروشند. با یافتن پناهگاه موقت در پاکستان، آقای هوتک دوباره در حال تجارت بیت‌کوین و اتریوم است. او اکنون در حال سفر در افغانستان است و به مردم در مورد ارزهای دیجیتال ویدیو-بلاگ منتشر می‌کند و به مردم درباره پول دیجیتال بدون شکل فیزیکی که می‌تواند ارزش داشته باشد، آموزش می‌دهد.
طرفداران رمزارزها می‌گویند که این ارزهای دیجیتال “پول آینده” است و باعث می‌شود مردم مجبور نشوند به بانک‌ها اتکا کنند. در افغانستان، این بانک‌ها هستند که کار خود را متوقف کرده‌اند و باعث شده مردم نه تنها برای تجارت، بلکه برای بقای خود به ارزهای دیجیتال روی آورند.
داده‌های “گوگل ترندز” نشان می‌دهد که جستجوهای اینترنتی در افغانستان برای “بیت‌کوین” و “کریپتو” در ماه جولای/ژوئیه سال ۲۰۲۱، درست قبل از تصرف کابل از سوی طالبان افزایش یافته است، درست زمانی که افغان‌های زیادی برای برداشت پول نقد بیرون بانک‌ها صف کشیده بودند که تلاش بسیاری از آن‌ها هم بی‌نتیجه بود.
پس از تسلط طالبان، استفاده از رمزارز در افغانستان به شدت افزایش یافت. سال گذشته، شرکت تحلیل داده‌های رمزارز (Chainalysis) از میان ۱۵۴ کشوری که از نظر پذیرش مرز دیجیتال ارزیابی کرده، به افغانستان رتبه بیستم داد.
سنجر کاکر، یک شهروند افغان‌تبار آمریکایی است که در سال ۲۰۱۹ اپلیکیشن “حساب‌پی” (HesabPay) را ایجاد کرد. این اپلیکیشن به افغان‌ها در انتقال پول با استفاده از رمزارز کمک می‌کند. او می‌گوید “انقلاب کریپتو” در افغانستان در نتیجه تحریم‌های آمریکا علیه طالبان و گروه حقانی به وجود آمده که اکنون در قدرت هستند.
تحریم‌ها باعث شده که معاملات و نقل و انتقالات پول با بانک‌های افغانستان به طور کلی متوقف شود. ایالات متحده ۷.۱ میلیارد دلار دارایی مربوط به بانک مرکزی افغانستان را مصادره کرده و به انتقال پول آمریکایی را پایان داده است. شرکت‌هایی که در لهستان و فرانسه برای چاپ پول افغانی قرارداد بسته بودند، انتقال محموله‌های پول را پایان دادند.
انجمن جهانی ارتباطات مالی بین بانکی (سوئیفت) که زیربنای داد و ستدهای مالی بین المللی است، تمام خدمات خود را در افغانستان به حالت تعلیق درآورد.
بحران نقدینگی که پس از آن در این کشور به وجود آمد باعث شد که بانک‌های تجاری نتوانند وام بدهند و مشتریان غیرتجاری نیز نتوانند پول خود را از بانک‌ها خارج کنند.
افغانستان که قبلاً از جنگ ویران شده بود و ۸۰ درصد تولید ناخالص داخلی آن از کمک‌های خارجی و کمک‌کنندگان تامین می‌شد، در آستانه فروپاشی قرار گرفت.
آقای کاکر می‌گوید: “ما از رمزارز برای حل این مشکل استفاده می کنیم که ۲۲.۸ میلیون افغان در حال دچار شدن به گرسنگی‌اند، از جمله یک میلیون کودک که ممکن است در زمستان امسال از گرسنگی بمیرند.”
اپلیکیشنی مانند حساب‌پی آقای کاکر امکان انتقال فوری وجوه از یک تلفن به تلفن دیگر را بدون رجوع به بانک‌ها، دولت افغانستان یا طالبان می‌دهد. در سه ماه پس از راه اندازی، این برنامه بیش از ۲.۱ میلیون مورد داد و ستد ارزی و ۳۸۰۰۰۰ کاربر فعال داشته است.